Deze week hielp ik mijn zoontje met geschiedenis en bespraken we hoe het toch kon dat Hitler met gebruikmaking van democratische rechten zijn totalitaire regime wist te vestigen. De krant van 7 december 2015 lag nog open op tafel: overweldigende winst van Le Pen. Wilders aan kop in peilingen. Moeten we bang worden?? Dat misschien niet, maar alert wel.
Joke Hermsen sprak in Muziekgebouw aan het IJ over het denkwerk van filosofe Hannah Arendt die naar aanleiding van het Eichmannproces zich verdiepte in totalitaire regimes. Haar stelling is dat totalitaire regimes afrekenen met alles wat ons maakt tot mens: met onze spontaniteit, creativiteit, vooral met onze pluraliteit (mogen verschillen, zijn wie je bent). In een totalitair regime word je niet meer geacht te denken, je voert uit. De vrije wil om eruit te stappen is je ontnomen. Zijn tekenen van dit totalitaire denken al aanwezig in onze huidige samenleving vroeg Joke zich af. Staat onze democratie onder druk? Lukt het ons nog voldoende om de mening van de minderheid toe te voegen aan het standpunt van de meerderheid. Lukt het om alle meningen van ieder te horen en een plek te geven? Vaak zijn we al blij genoeg als we een meerderheid wordt gevonden bij een besluit, de mening van de minderheid doet er niet meer toe..
In het najaar maakte ik kennis met het gedachtegoed van Deep Democracy. Daarin gaat het erom dat juist alle meningen/belangen een plek krijgen in het uiteindelijke besluit. In Zuid Afrika is dit denken methodisch uitgewerkt en wordt inmiddels wereldwijd toegepast. Bij allerlei maatschappelijke conferenties, in moeilijke gesprekken tussen gezworen tegenstanders. Maar ik zie het nog weinig terug in onze eigen politieke arena.
Leestip: Deep democracy, Jitske Kramer, Thema 2014